کوک سنتور در دستگاه شور

چگونه سنتور در دستگاه شور را کوک کنیم؟

آواز شوری که در اینجا بحث می کنیم مربوط به دستگاهی است که امروزه معمول است، به جهت اینکه در ردیف قدیم، آوازهای ابوعطا، ترک، افشار و دشتی نیز جزئی از دستگاه شور محسوب می شد. جهت اطلاعات بیشتر درباره آموزش سنتور کلیک کنید.

ولی امروزه هرکدام از آن ها مستقلا اجرا می شوند و برای دستگاه شور فقط چند گوشه از قبیل رهاوی، شهناز، سلمک، رضوی و حسینی که از گوشه های معروف آن هستند و چند گوشه ی دیگر که حالت خاصی ندارند باقی مانده و ما نیز بر روی همین شور مطالعه می کنیم:

کوک شور راست کوک در سنتور

شور راست کوک که از پرده ی سل شروع می شود معمول ترین شوری است که روی سنتور اجرا می گردد.

معمولا برای اجرای این شور دو نوع کوک در نظر می گیرند:

1- اگر بخواهند ردیف شور را بزنند، یعنی به تمام گوشه های آن بروند، خرک هفتم (ر) را در پزیسیون اول “بکار” و در پزیسیون دوم و سوم (کرن) کوک می نمایند.

2- اگر از بعضی از گوشه های شور(مانند حسینی و غیره) صرفنظر شود، می توان خرک هفتم را برعکس کوک نمود، یعنی خرک های هفتم را در پزیسیون اول”کرن” ، و در پزیسیون های دوم و سوم “بکار” کوک نمود.

گرچه در این کوک هم می توان تمام گوشه ها را نواخت، ولی در کوک اولی مسلط تر خواهیم بود زیرا در کوک اولی توالی ” دو، ر کرن، می بمل، فا، سل، لابمل و سی بمل”حفظ شده که در کوک دومی نشده است.

فرق این دو کوک آن است که قسمت های شهناز و رضوی و امثال آنها در (کوک)اولی در پزیسیون دوم (سیم های سفید) زده می شود ولی در کوک دومی باید در بم (سیم های زرد) اجرا گردد.

3- کوک دیگری می توان انجام داد و آن (کوک) این است که خرک هفتم را در تمام پزیسیون های “کرن” کوک نماییم.

معایب این کوک آن است که باید از اجرای گوشه هایی مثل خارا، سلمک، ملانازی و … که به (ر بکار) احتیاج دارند صرفنظر نماییم، ولی در عوض محاسن آن این است که وقتی از قسمت درآمد گذشتیم، با وسعت کاملی که ایجاد می شود، می توانیم بقیه گوشه ها را در تمام اکتاوها اجرا نماییم.

کوک سوم بهتر از کوک های دیگر است و در قدیم نیز بیشتر معمول بوده، به دلیل اینکه همان طوری که گفتیم اگر بخواهیم ردیف بزنیم ، چون تمام گوشه های دستگاه را در یک ساز سولو اجرا نخواهیم کرد، بهتر است از گوشه هایی که به “ر بکار” احتیاج دارند صرفنظر نماییم تا با استفاده از بم و زیر ساز که هر دو یکسان کوک می شوند مطالب را بهتر و با حالت تر اجرا کنیم.

 

حتی اگر در پاساژهایی که در درآمد شور زده می شود دقت شود، ملاحظه می گردد که نوازندگان تار و سه تار و پیانو، با وجود اینکه نت های “می کرن” و ” ر بکار” را هم داشته اند، “می” را بمل و “ر” را کرن می گرفتند.

 

این عمل در اثر آن است که گوششان برای اجرای این پاساژ به این فواصل عادت کرده است. به علاوه، اگر از دو سه درآمد شور بگذریم، بقیه گوشه های آن در کوکی اجرا می شود که نت “ر” ی آن کرن می باشد.

فراموش نشود که در این کوک با استفاده از هماهنگی”ر کرن” و “می بمل” حالت های زیبایی در قسمت های قرچه، شهناز، رضوی، حسینی ایجاد می گردد.

مطالعه بیشتر : کوک سنتور در دستگاه سه گاه

کوک شور چپ کوک در سنتور

چپ کوک شور در سنتور از نت “ر” نواخته می شود. البته اجرای این شورکمی مشکل است، زیرا بلافاصله از نت “ر” ی خرک هفتم باید به خرک اول (می کرن) آمد ولی چون قسمت های شهناز و قرچه و رضوی و حسینی به قسمت وسط سنتور می افتد- که در حقیقت مثل (محل اجرای) درآمد شور راست کوک است- بسیار باحالت خواهد شد.

در هر حال، در شور چپ کوک باید از قسمتی از دستگاه صرفنظر نماییم زیرا برای اجرای تمام گوشه های شور به توالی نت های زیر احتیاج داریم:

1. سل، لابکار، سی بمل دو
2. سل، لاکرن، سی بمل، دو
3. سل، لابکار، سی کرن، دو

تهیه این سه توالی غیرممکن نیست، زیرا سنتور دارای سه اکتاو است و می توان هرکدام را در یک اکتاو تهیه نمود ولی این عمل کاملا نوازنده را محدود می کند و به اصطلاح” جلوی دست و بال او را می گیرد”

از این رو باید مثل همان شور راست کوک از اجرای بعضی گوشه ها صرفنظر نماییم.

در این کوک نیز در صورت تمایل به اجرای گوشه های ملانازی و سلمک و غیره بهتر است خرک چهارم (لا) را در پزیسیون اول(سیم های زرد) بکار نماییم.

در صورتی که از این چند گوشه ی کوچک نیز صرفنظر نماییم، می توانیم خرک چهارم سیم های زرد را کرن نماییم تا محیط (گستره ی) بیشتری برای اجرای گوشه های دیگر شور داشته باشیم.

چون در این شور، مطالب ما به “لا” در پزیسیون سوم (پشت خرک) نمی رسد، به این جهت، احتیاجی نیست که آن را موازی با خرک های دیگر کنیم وکرن نماییم ولی برای تنوع در ساز و به اصطلاح “سوال و جواب” می توان این عمل را انجام داد.

مطالعه بیشتر: پیانو گلکسی چیست؟

کوک شور “لا” در سنتور

شور چپ کوک روی نت “می”، که معمول سازهای دیگر است، در سنتور چندان جالب توجه نیست، ولی شور راست کوک دیاپازون، یعنی شور”لا” قابل توجه است.

همان طوری که در سه گاه نیز ذکر شدچون نت متغیر(آن) به “می” یعنی خرک های هشتم می افتد که با خرک های اول یکی است، لذا می توان هر دو نت متغیر را در آن واحد تهیه نمود.

ضمنا باید متذکر شویم که قسمت شهناز این شور، درست مثل قسمت درآمد شور چپ کوک است، یعنی تنیک شهناز همان “ر” خواهد بود که (تنیک) در(آمد) شور چپ کوک هم هست.

البته (در قسمت شهناز شور لا) باید بلافاصله بعد از “ر” ی خرک هفتم به “می” خرک اول پرش نمود و این عمل به آسانی صورت نمی گیرد.

بیشتر بدانید: آموزش گیتار