آموزش ساز قانون

ساز قانون به شکل ذوزنقه قائم الزاویه است. بلندترین ضلع قانون(کمی بیشتر از یک متر)، نزدیک به نوازنده و کوتاهترین آن، موازی با ضلع قبلی، دورتر از او قرار می گیرد.

ضلع سمت راست (به طول تقریبی 40 سانتی متر) قایم به هر دو ضلع موازی پیش گفته است و ضلع سمت چپ، اضلاع موازی را به طور مورب قطع می کند.

سمت راست ساز قانون حفره ای به شکل مربع مستطیل به ابعاد تقریبی 15*40 سانتیمتر قرارگرفته و روی آن را با پوستی یک یا چند تکه ای کشیده اند و خرکی نسبتا کم ارتفاع ولی دراز، با چند پایه در نقاط برابر طی طول پوست، روی آن تکیه کرده است.

برای کسب اطلاعات بیشتر و آگاهی از دوره ها به سایت آموزشگاه موسیقی چکاد مراجعه فرمایید.

تعداد اصوات قانون 26 است و هرصوت توسط سه سیم هم کوک حاصل می شود. سیم های قانون در کنار راست ساز تثبیت شده، پس از عبور از روی خرک و طی طول ساز. هر سه سیم از میان دستگاه مخصوصی که جهت کوک موقت، (یا زیروبم کردن صوت سیم ها تا حد یک پرده و نیم)، تعبیه شده، عبور می کند و هرسیم قانون به گوشی مخصوص کوک اصلی میرسد.

به کمک دستگاه مخصوص کوک موقت، که در قانون های مصری تغییر کوک بسیارسریع و راحت انجام می گیرد، می توان تمام صداهای کروماتیک مخصوص موسیقی شرق (و موسیقی ایرانی) را از ساز قانون حاصل کرد.

نت نویسی قانون، امروزه معمولا بر روی دو حامل (پایینی با کلید «فا » برای دست چپ و بالایی با «کلید سل»برای دست راست

مضراب ساز عبارت است از ((انگشتانه)) ای که به انگشتان اشاره هر دو دست می کنند. تیغه ای از جنس شاخ، مانند ناخن به انگشتانه ها الصاق شده که نوازنده قانون به وسیله آن به سیمهای ساز زخمه میزند.

تاریخچه ساز قانون

قبل از شروع آموزش قانون بهتر است درباره پیشینه این ساز بیشتر بدانید. ساز قانون اصالتا ایرانی هست. این ساز توسط اعراب به کشورهای همجوار برده می شود و امروزه از یکی از مهمترین سازهای کشورهای ترکیه، ارمنستان و عربستان محسوب میشود.

حدود ۱۵۰ سال پیش رحیم قانونی طی سفرهایی که به شام و سوریه داشته با این ساز آشنا میشود، آنرا خریداری میکند و به ایران می آورد. و اینگونه ساز قانون دوباره در موسیقی دستگاهی ایران احیا میشود.

مخترع ساز قانون

ساز قانون به دلیل پیشینهٔ پیچیده‌اش، همواره موضوعی برای بحث بوده است. برخی معتقدند که افلاطون مخترع این ساز است، در حالی که عده‌ای دیگر باور دارند فارابی، فیلسوف و موسیقیدان مشهور، این ساز را اختراع کرده است.

نظر دیگر بر این است که منشأ قانون به خراسان و قرن سیزدهم میلادی در موصل برمی‌گردد. با این حال، هیچ‌یک از این نظریات با شواهد قطعی همراه نیستند. در واقع، منشاء دقیق قانون همچنان مبهم است و اطلاعات کمی در مورد پیشینهٔ آن در فرهنگ کلاسیک شرق وجود دارد. به نظر می‌رسد که این ساز از سرزمین‌های خاور نزدیک به اروپا منتقل شده و در کشورهای اروپایی با مکانیزه شدن، به شکل کنونی خود درآمده است.

قانون به عنوان یکی از سازهای قدیمی اسلامی، از اوایل دوران اسلامی وجود داشته است. ترک‌ها در برخی دوران‌ها، این ساز را فراموش کرده بودند، اما از زمان محمود دوم (۱۸۰۸–۱۸۹۹)، عمر افندی این ساز را از شام به ترکیه آورد و به سرعت در میان مردم رواج یافت.

امروزه آموزش قانون به عنوان یک هنر سنتی در بسیاری از مناطق آفریقا و آسیا ادامه دارد و این ساز به عنوان یکی از نمادهای موسیقی سنتی اعراب شناخته می‌شود.

فارابی، هزار سال پیش، قانون را به صورت ۴۵ سیمی اختراع کرده و این موضوع را در کتاب «کتاب موسیقی کبیر» خود ذکر کرده است. صفی‌الدین، موسیقیدان برجسته، این ساز را «نزهه» نامیده است. امروزه ساز قانون به عنوان یکی از سازهای برجسته و سنتی در فرهنگ موسیقی آفریقا و آسیا شناخته می‌شود.

نحوه نواختن ساز قانون

در آموزش قانون برای نواختن این ساز از یک حلقه و تیغه ای که روی انگشت سبابه قرار میگیرد، استفاده میشود. جنس تیغه میتواند شاخ بز کوهی، بوفالو، گاومیش یا لاک پشت باشد، و همینطور از مواد مصنوعی مثل پلاستیک هم میتواند باشد.

تیغه روی انگشت سبابه قرار میگیرد و بعد انگشت سبابه را داخل حلقه قرار میدهیم. و سپس به وسیله ی انگشت سبابه روی سیم های قانون مضراب میزنیم. در کنار انگشت سبابه از انگشت های دیگر هم میتوان برای نواختن ساز قانون استفاده کرد، به این صورت که آهنگساز بنابر نیاز شماره ی انگشت را در کنار نت مورد نظر مینویسد.

نت نوشته شده برای ساز قانون را هم با کلید “سل” و هم با کلید “فا ” مینویسند. البته بیشتر از کلید سل استفاده میشود ولی برای قسمت های بم ساز از کلید فا (خط چهارم) هم استفاده میشود.

در قانون از نت های دوخطی هم استفاده میشود به این صورت که دسته ی نت های خط بالا به سمت بالا هستند و با دست راست اجرا میشوند و این نت ها معمولا ملودی اصلی هستند؛ و دسته ی نت های خط پایین به سمت پایین هستند و با دست چپ اجرا میشوند و معمولا نقش آکومپانیمان (همراهی کننده) را دارند.  امکان اجرای آکورد و آرپژ هم در نواختن ساز قانون وجود دارد.

تکنیک های ساز قانون

روی ساز قانون تکنیک هایی مثل دراب، تکیه، تریل، پیتزیکاتو و گلیساندو کاربرد دارند. گلیساندو (دو نوع گلیساندو از بالا به پایین و گلیساندو از پایین به بالا) یکی از رایج ترین تکنیک های مورد استفاده در نوازندگی ساز قانون هست که ویژگی منحصربه فرد و رنگ خاصی رو به این ساز میدهد.

ساختار ساز قانون

در آموزش قانون پیش از هرچیز باید با ساختار و اجزای ساز قانون آشنا شوید. ساز قانون، ساز پوستی هست. سیم های ساز در قسمتی از پشت ساز گره میخورند، از سوراخ های جلوی ساز بیرون میان و از روی خرکی که روی پوست تعبیه شده عبور میکنند تا قسمتی که پرده گردان هست رد میشوند و از شیارهایی به اسم شیطانک عبور میکنند و دور گوشی ها حلقه میشوند.

کاربرد پرده گردان در ساز قانون

پرده گردان ویژگی منحصر به فردی به ساز قانون میدهد، به این دلیل که در قطعه ای که نوازنده اجرا میکند، بعد از کلید سل علائمی به نام علائم ترکیبی قرار میگیرد که تنالیته ی قطعه را مشخص میکند. نوازنده بدون اینکه مجبور باشد لزوما با استفاده از گوشی ها کوک قطعه را تنظیم کند، میتواند با استفاده از پرده گردان ها به راحتی این کار در عرض چند ثانیه انجام دهد.

جنس پرده گردان ها فلزی هست. تعداد پرده گردان ها در ساز های ایرانی متفاوت از سازهای ترک است. در ساز قانون ایرانی بین چهار تا پنج پرده گردان داریم و در ساز های ترک تعداد پرده گردان ها بیشتر هست.

کاسه طنینی

بدنه اصلی قیچک از چوب یک تکه و معمولا گردو، توت یا چوب های محکم دیگر ساخته می شود. کاسه طنینی، حجیم است و دو فرو رفتگی بزرگ در طرفین، آن را به دو قسمت بزرگ تر و کوچکتر تقسیم میکند. قسمت کوچکتر در پایین ساز قرار دارد و بر دهانه ی آن پوست کشیده می شود و خرک روی پوست قرار می گیرد. دهانه قسمت بزرگ تر بلز است و دسته تا روی نیمی از این قسمت ادامه می یابد.

قانون جزء سازهای ایرانی است، اگر تمایل به یادگیری سازهای غربی به مانند آموزش پیانو دارید کلیک کنید.

دسته

جنس دسته قیچک از همان چوب بدنه است که به صورت یک تکه با بدنه تراشیده می شود. قیچک فاقد دستان بندی است و تمام فواصل موسیقی ملی (پرده، نیم پرده و ربع پرده) روی آن قابل اجراست.

سرپنجه

جعبه کوچک تو خالی است  از جنس چوب و در ابتدای طول دسته که مجموعا چهار گوشی، به تعداد سیم ها، دو به دو، در طرفین آن قرار دارند.