آموزش سه تار

سه‌تار از سازهای زهی – زخمه ای موسیقی ایرانی است که در ساخت آن از چوب، فلز و زه یا نخ نایلون استفاده می شود. نوازنده سر انگشتهای دست چپ را در طول دسته روی دستان ها حرکت می دهد و با ناخن انگشت سبابه ی دست راست به سیم ها زخمه می زند.

این ساز، دارای ۴ سیم(از دوره قاجار به بعد)از جنس فولاد و برنج است که به موازات دسته، از کاسه تا سرپنجه کشیده شده‌اند. سه تار را از خانواده ی تنبور دانسته اند ولی  امروزه در مقایسه، به تار نزدیک تر است و معمولا نوازندگان تاربا نواختن سه تار نیز آشنا هستند.

این ساز را در حالت نشسته به صورت افقی روی ران پا قرار می دهند، به نحوی که دسته آن در طرف چپ وکاسه درطرف راست نوازنده قرار می گیرد. سه تار در گذشته دارای سه سیم بوده ولی بعدها سیم چهارمی نیز بدان افزوده شد که به صورت جفت با سیم سوم بسته میشود و با فاصله اکتاو یا چهارم درست و به  ندرت با فواصل دیگر با این سیم کوک می شود. سه تار از جمله سازهای دستان بندی شده است و دارای 25 یا 26 پرده از جنس روده‌ی حیوانات یا ابریشم است. صدای آن ظریف و کم حجم گستره صوتی آن همانند تار و نزدیک به ۳ اکتاو است.

کاسه طنینی ساز سه تار

کاسه، گلابی شکل و از جنس چوب است و روی دهانه ی آن، صفحه چوبی قرار دارد.

کاسه را گاه یک تکه و گاه از ترک های به هم متصل شده ی چوب می سازند و به منظور زیبایی گاه طرح هایی با صدف یا استخوان بر روی آن نصب می کنند.

صفحه ی رو

صفحه روی سه تار از جنس چوب است و معمولا سوراخ های کوچکی روی ان ایجاد می کنند که خروج صدا را از کاسه ی طنینی ممکن می سازند.

خرک ساز سه تار

خرک نیز از جنس چوب و به طول تقریبی 4 سانتی متر و ارتفاع تقریبی 7 میلی متر است و سطح زیرین مسطح آن بر روی صفحه قرار می گیرد. روی خرک شیارهای کم عمقی ایجاد می کنند که سیم ها از روی آنها عبور می کنند و از هم جدا نگه داشته می شوند.

دسته ساز سه تار

دسته ی سه تار در مقایسه با کاسه ی آن باریک تر است و به صورت لوله ای توپر به قطر تقریبی 5/2 و طول 45 تا 50 سانتی متر از چوب ساخته می شود. روی دسته (که انگشت گذاری می شود) مسطح و پشت آن نیم دایره است و دستان ها در طول دسته بسته می شوند. دسته ی سه تار از یک طرف به کاسه و از طرف دیگر به سرپنجه متصل است. گاه برای زیبایی تزییناتی با استخوان در طول دسته صورت می گیرد.

جهت کسب اطلاعات جهت یادگیری ساز تار و تفاوت های آن با ساز سه تار کلیک کنید

سرپنجه ساز سه تار

سرپنجه در ابتدای طول دسته و از جنس چوب است که چهار عدد گوشی، دو به دو در طرفین آن قرار گرفته اند. گاه داخل سرپنجه را به طرف بیرون خالی می کنند و سیم ها مثل سیم های تار بسته می شوند. گاه نیز ممکن است سرپنجه در ادامه ی دسته توپر ساخته شود. در این صورت سیم ها به طرف بیرون سرپنجه به دور گوشی ها بسته می شوند.

گوشی ها ساز سه تار

گوشی ها از جنس چوب به صورت میخ سرپهن ساخته می شوند. انتهای گوشی که باریک تر است در قسمت توپر چوب سر پنجه فرو می رود و قسمت پهن گوشی که هنگام کوک کردن ساز در دست چپ نوازنده به چپ و راست گردانده می شود بیرون از سرپنجه است و سیم ها به دور انتهای باریک آن پیچیده می شوند. در این صورت بین دسته و سرپنجه، چند میلی متر بالاتر ازشیطانک، زهی از جنس دستان ها چند دورروی سیم ها می بندند تا از جابجا شدن آنها از روی شیطانک جلوگیری شود. همان طور که گفته شد در ساخت بعضی سه تارها توی جعبه ی سر پنجه را خالی می کنند و مثل تار، یک سر و تر را به انتهای گوشی که در جعبه ی سر پنجه قرار دارد متصل می کنند.

شیطانک ساز سه تار

قطعه چوب باریک و کم ارتفاعی است به عرض دسته و ارتفاع 4 میلی متر، با شیارهای کم عمق که بین دسته و سرپنجه قراردارد و سیم ها هر یک از درون یکی از این شیارها می گذرند و به طرف گوشی می روند.

دستان ها 

دستان بندی سه تار درست مانند تار، و جنس دستا نها از زه یا نخ نایلون است. سه تار نیز معمولا 28 دستان دارد که در گروه های چهارتایی و سه تایی بسته می شوند

سیم گیر 

قطعه ای است کوچک از جنس چوب و گاه استخوان که در انتهای بدنه ی کاسه نصب می شود و گره سیم ها به شیارهای روی آن می افتند.

تعداد و جنس سیم های ساز سه تار

سه تار دارای 4 سیم فلزی با ضخامت های مختلف است. می گویند سیم چهارم (بم) رادرویشی سه تارنوازبه نام مشتاق علی شاه به آن اضافه کرده است و نوازندگان قدیمی این سیم را به نام مشتاق می شناسند. قطر سیم های اول و دوم 20%، سیم زرد22% و سیم بم 38% یا 36% است.

وسعت

وسعت معمول صدای سه تار نزدیک به سه اکتاو است.

کوک سیم ها

کوک سیم ها برای نواختن مقام های موسیقی ملی می تواند متغیر باشد(به ویژه سیم های سوم و چهارم).

کلید نت نویسی

نت نویسی سه تار با کلید سل خط دوم حامل است.

سه تار جزء سازهای ایرانی است، اگر تمایل به یادگیری سازهای غربی به مانند آموزش پیانو دارید کلیک کنید.

مضراب  سه تار

سه تار را با ناخن انگشت سبابه ی دست راست می نوازند. گاه از ناخن مصنعی و یا حلقه ای که زایده ای از جنس شاخ یا نایلون درون آن قرار دارد و در انگشت سبابه قرار می گیرد نیز استفاده می شود.

ویژگی های دیگر ساز سه تار

در سه تار نیز از علایم قراردادی خاصی برای مضراب زدن و اجرای دیگر حالت ها استفاده می شود( نگاه کنید به قسمت علایم معمول در تار) با این تفاوت که، برعکس تار، مضراب راست (˄) ازپایین به طرف بالا، و مضراب سمت چپ (˅) از بالا به طرف پایین نواخته می شوند.

سه تار نیز در تک نوازی و گروه نوازی استفاده می شود و از امکانات اجرایی تار برخوردار است.

از جمله اساتید معاصر سه تار نوازی می توان به اساتیدی چون:احمد عبادی،سعید هرمزی، یوسف فروتن، محمدرضا لطفی،حسین علیزاده ،جلال ذوالفنون وداریوش طلایی اشاره کرد.

برای کسب اطلاعات بیشتر و اطلاع از زمان برگزاری دوره های سه تار به سایت آموزشگاه موسیقی چکاد مراجعه فرمایید.