آرپژ چیست ؟

آرپژ در موسیقی

در موسیقی، آرپژ (تلفظ ar-PEJ-ee-oh) به تکنیکی اطلاق می‌شود که در آن نت‌های یک آکورد بجای همزمان٬ تک تک نواخته می‌شوند.

آرپژ شامل نواختن تک تک نت های یک آکورد است که معمولاً به صورت صعودی یا نزولی انجام می شود. کلمه “arpeggio” از کلمه ایتالیایی “arpeggiare” گرفته شده است که به معنای نواختن بر روی چنگ است.

آرپژ معمولا در ژانرها و سازهای مختلف موسیقی از جمله پیانو، گیتار، ویولن٬ سنتور و بسیاری دیگر استفاده می شود. آرپژ بافت و شخصیت متمایز را به موسیقی اضافه می کنند و کیفیتی روان و ملودیک ارائه می دهند.

آرپژ را می توان هم در زمینه انفرادی و هم در زمینه همراهی استفاده کرد و اغلب به عنوان راهی برای برجسته کردن هارمونی و ساختار یک قطعه عمل می کند.

هنگامی که نت‌گذاری می‌شود، یک آرپژ معمولاً با یک خط موج‌دار و افقی که نت‌های آکورد را به هم متصل می‌کند، همراه با یک فلش جهت نشان می‌دهد که آیا نت‌ها باید به ترتیب صعودی یا نزولی نواخته شوند. به عنوان مثال، یک آرپژ آکورد سی ماژور به ترتیب صعودی به صورت زیر علامت گذاری می شود:

C E G E C

↑ ↑ ↑ ↑ ↑

| | | | |

خط آرپژ

و هنگام نواختن بر روی پیانو، نت ها را از چپ به راست به صورت روان و پیوسته می نوازید. در سازهای دیگر مانند گیتار نیز می‌توانید از الگوی زخمه زدن برای نواختن نت‌ها در یک جریان یکپارچه استفاده کنید.

آرپژها در تئوری و آهنگسازی موسیقی بنیادی هستند و نقش مهمی در ایجاد پیشرفت آکورد، بداهه نوازی و ایجاد خطوط ملودیک جالب دارند.

آنها می توانند عمق و احساس را به قطعات موسیقی بیافزایند و اغلب برای ایجاد تک نوازی ها و ملودی های پیچیده در ژانرهای مختلف مانند موسیقی کلاسیک، جاز، راک و پاپ استفاده می شوند.

انواع اصلی آرپژ چیست؟

چندین نوع اصلی آرپژ وجود دارد که هر کدام بر اساس نوع آکوردی که بر اساس آن ساخته شده اند نامگذاری شده اند. رایج ترین انواع آرپژ عبارتند از:

آرپژ ماژور

ساخته شده از یک آکورد اصلی که از ریشه، سوم ماژور و پنجم کامل تشکیل شده است. به عنوان مثال، یک آرپژ ماژور شامل نت های C، E و G می شود.

آرپژ مینور

از یک آکورد مینور تشکیل می شود که شامل ریشه، سوم مینور و پنجم کامل است. به عنوان مثال، یک آرپژ مینور A شامل نت های A، C و E است.

آرپژ کاهش یافته

بر اساس یک وتر کاهش یافته، متشکل از ریشه، سوم کوچک و پنجم کاهش یافته (همچنین به عنوان سه گانه کاهش یافته نیز شناخته می شود). به عنوان مثال یک آرپژ کوچک B با نت های B، D و F است.

آرپژ افزایش یافته

مشتق شده از یک آکورد تقویت شده، حاوی ریشه، سوم ماژور و پنجم تقویت شده (همچنین به عنوان سه گانه تقویت شده نیز شناخته می شود). به عنوان مثال، آرپژی افزوده شده G شامل نت های G، B و D# می شود.

آرپژی هفتم غالب

از آکورد هفتم غالب ساخته شده است که از ریشه، سوم ماژور، پنجم کامل و هفتم مینور تشکیل شده است. آرپژ هفتم F غالب شامل نت های F، A، C و E♭ می شود.

آرپژ هفتم ماژور

ساخته شده از یک آکورد ماژور هفتم که شامل ریشه، سوم ماژور، پنجم کامل و ماژور هفتم است. آرپژی هفتم د ماژور شامل نت‌های D، F#، A و C# می‌شود.

آرپژ هفتم مینور

از آکورد هفتم مینور تشکیل شده است که از ریشه، سوم مینور، پنجم کامل و مینور هفتم تشکیل شده است. به عنوان مثال، آرپژ هفتم B مینور شامل نت های B، D، F# و A می شود.

آرپژ هفتم نیمه کاسته شده

بر اساس یک آکورد 7 نیمه کاهش یافته، حاوی ریشه، سوم مینور، پنجم کاهش یافته و مینور هفتم است. یک آرپژ هفتم نیمه کاهش یافته E شامل نت های E، G، B♭ و D است.

آرپژ هفتم کاهش یافته

ساخته شده از یک آکورد 7 کاهش یافته، شامل ریشه، سوم کوچک، پنجم کاهش یافته و هفتم کاهش یافته است. به عنوان مثال، یک آرپژ هفتم کاهش یافته C شامل نت های C، E♭، G♭، و B♭ می شود.

اینها برخی از رایج ترین انواع آرپژ هستند، اما آرپژهای پیچیده تری دیگری نیز وجود دارند که می توانند از آکوردهای توسعه یافته و آکوردهای تغییر یافته، به ویژه در موسیقی جاز و معاصر، مشتق شوند.

آرپژ ابزاری همه کاره برای نوازندگان است و می‌توان از آنها خلاقانه در زمینه‌های مختلف موسیقی برای افزودن عمق و بیان به نوازندگی آنها استفاده کرد.

 

آرپژ در گیتار

در گیتار، آرپژ تکنیکی است که در آن شما نت‌های یک آکورد را به‌جای اینکه همه‌شان را با هم بگیرید یا ضربه بزنید٬ به ترتیب می‌نوازید. این کار شامل نواختن نت ها یکی پس از دیگری در یک الگوی خاص است که ایجاد صدایی روان و ملودیک می کند.

برای نواختن آرپژ روی گیتار، معمولاً از دست راست خود (یا انگشتان، اگر به سبک فینگر استایل می نوازید) برای زخمه زدن به سیم ها به صورت کنترل شده و مداوم استفاده می کنید. در اینجا یک مثال اساسی از نحوه نواختن یک آرپژ ماژور روی گیتار آورده شده است:

• انگشت حلقه خود را روی فرت سوم سیم پنجم (A) قرار دهید و نت C را بنوازید که ریشه آکورد سی ماژور است.
• از انگشت وسط خود برای نواختن فرت دوم سیم چهارم (D) استفاده کنید و نت E را بنوازید که یک سوم اصلی آکورد سی ماژور است.
• از انگشت اشاره خود برای نواختن فرت اول سیم سوم (G) استفاده کنید و نت G را بنوازید که پنجمین کامل آکورد سی ماژور است.
• در نهایت، از انگشت شست خود (اگر در حال نواختن با سبک فینگراستایل هستید) استفاده کنید.

r انتخابی برای نواختن سیم باز 2 (B) و سپس فرت اول سیم اول (بالا E) و به ترتیب نواختن نت های B و C. این نت ها هفتم ماژور و ریشه (اکتاو) آکورد سی ماژور هستند.

بنابراین، آرپژ به این ترتیب پخش می شود: C، E، G، B، C.

هنگامی که با این الگو راحت شدید، می توانید با الگوهای مختلف زخمه زدن و انگشت گذاری آزمایش کنید تا آرپژهای مختلفی را در سراسر تخته فرت بسازید.

همچنین می‌توانید آرپژ را روی شکل‌ها و آکوردهای مختلف اعمال کنید و به شما این امکان را می‌دهد که قابلیت ملودیک و هارمونیک را به نواختن گیتار خود اضافه کنید.

آرپژ ابزارهای ضروری برای نوازندگان گیتار است، به ویژه در ژانرهایی مانند کلاسیک، جاز، و راک پراگرسیو که معمولاً از آنها برای ایجاد تکنوازی پیچیده، خطوط ملودیک و بداهه نوازی استفاده می شود.

تمرین آرپژ می تواند درک شما از فرت بورد را به میزان قابل توجهی بهبود بخشد و مهارت های کلی نواختن گیتار شما را افزایش دهد.

چگونگی نواختن آرپژ در گیتار

نواختن آرپژ روی گیتار شامل زخمه زدن تک تک نت های یک آکورد به ترتیب و متوالی است. در اینجا یک راهنمای گام به گام در مورد نحوه نواختن آرپژ روی گیتار آورده شده است:

آکورد را بشناسید: ابتدا باید آکوردی را که می خواهید بر روی آن آرپژ بنوازید بشناسید. بیایید از آکورد سی ماژور (C-E-G) به عنوان مثال استفاده کنیم.

قرار دادن انگشت

انگشتان خود را روی فرت بورد قرار دهید. برای آکورد سی ماژور، انگشت حلقه خود را روی فرت سوم سیم پنجم (A)، انگشت وسط خود را روی فرت دوم سیم چهارم (D) و انگشت اشاره خود را روی فرت اول سیم دوم (B) قرار دهید. رشته 1 (E بالا) را باز بگذارید.

با ریشه شروع کنید

آرپژ را با انتخاب نت مطابق با ریشه آکورد شروع کنید. در مثال سی ماژور، با انتخاب فرت سوم از رشته پنجم (A) که نت C است، شروع کنید.

با آرپژ ادامه دهید

پس از نواختن نت ریشه، به سمت سوم ماژور آکورد که دومین فرت سیم چهارم (D) است، نت E را می نوازید.

به نت بعدی بروید

در مرحله بعد، یک پنجم کامل آکورد را که اولین فرت سیم سوم (G) است، با نواختن نت G بنوازید.

اضافه کردن نت های بیشتر (اختیاری)

اگر می خواهید آرپژ را گسترش دهید، می توانید آهنگ های آکورد اضافی را اضافه کنید. به عنوان مثال، در آرپژ ماژور C، می توانید سیم باز دوم (B) را برای ماژور هفتم و سپس فرت اول سیم اول (E بالا) را برای نت ریشه (اکتاو) بنوازید.

صعودی و نزولی

آرپژ را با نواختن نت ها به ترتیب صعودی (در این مورد C-E-G-B-C) و سپس پایین آمدن دوباره تمرین کنید.

دست راست

از دست راست خود ( دست راست برای نوازندگان راست دست) برای زخمه زدن سیم ها استفاده کنید. بسته به ترجیحات و صدایی که می‌خواهید به دست آورید، می‌توانید از یک پیک استفاده کنید یا از انگشتان خود (فینگر استایل) استفاده کنید.

زمان و ریتم

به زمان و ریتم چیدن خود توجه کنید تا جریان صاف و یکنواخت آرپژ را تضمین کنید.

به آرامی تمرین کنید

به آرامی شروع کنید و به تدریج سرعت خود را افزایش دهید تا با الگوی آرپژ راحت تر شوید. روی دقت و وضوح یادداشت ها تمرکز کنید.

اشکال مختلف را کاوش کنید

هنگامی که با آرپژ ماژور آشنا شدید، آرپژ را در شکل ها و موقعیت های آکورد مختلف روی فرت بورد اجرا کنید.

به یاد داشته باشید که آرپژ را می توان بر روی اشکال و پیشرفت های مختلف آکورد اعمال کرد و تمرین منظم آن ها مهارت انگشتان شما را بهبود می بخشد، درک شما از فرت بورد را افزایش می دهد و بعد ملودیک به نوازندگی گیتار شما اضافه می کند.

 

آرپژ در ویولن

در ویولن، آرپژ تکنیکی است که در آن نت‌های یک آکورد را به‌جای نواختن همزمان، پشت سر هم می‌نوازید. این شامل آرشه کشی یا زخمه زدن به سیم ها در یک الگوی خاص برای تولید صدایی روان و آهنگین است.

برای نواختن آرپژ بر روی ویولن، معمولاً از آرشه (یا گاهی اوقات انگشتان برای پیزیکاتو) برای نواختن نت‌های آکورد به صورت جداگانه و با ترتیب خاصی استفاده می‌کنید. به عنوان مثال، بیایید آرپژ سی ماژور را در نظر بگیریم:

• انگشت اشاره خود را روی اولین موقعیت صفحه انگشتی سیم G قرار دهید تا نت C را که ریشه آکورد سی ماژور است پخش کنید.
• از کمان برای کشیدن یک کمان پایین یا یک کمان بالا روی سیم G استفاده کنید تا نت C را به صدا درآورید.
• انگشت اشاره خود را به سمت صفحه انگشت اول سیم D حرکت دهید تا نت E را بنوازید که یک سوم اصلی آکورد سی ماژور است.
• از آرشه برای کشیدن یک کمان پایین یا یک کمان بالا روی سیم D استفاده کنید تا نت E را به صدا درآورید.
• برای نواختن نت G، که پنجمین آکورد سی ماژور است، انگشت اشاره خود را به اولین موقعیت صفحه انگشتی سیم A ببرید.
• از آرشه برای کشیدن یک آرشه پایین یا یک آرشه بالا روی سیم A استفاده کنید تا نت G را به صدا درآورید.

در این مثال، آرپژ به این ترتیب پخش می شود: C (سیم G)، E (سیم D)، G (سیم A).

همچنین می‌توانید آرپژ را با نواختن نت‌های اضافی، مانند نت C بالاتر روی سیم E، که اکتاو نت ریشه است، گسترش دهید.

آرپژ روی ویولن در ژانرهای مختلف موسیقی از جمله کلاسیک، جاز و فولک رایج است. از آنها برای ایجاد گذرهای ملودیک استفاده می شود.

تزئینات را اضافه کنید و بر آکوردهای خاصی در یک قطعه تأکید کنید. مانند هر تکنیک دیگری برای ویولن، تمرین آرپژ به طور منظم کنترل آرشه، قرار دادن انگشتان و مهارت کلی ویولن را بهبود می بخشد.

 

چگونگی نواختن آرپژ در ویولن

نواختن آرپژ بر روی ویولن شامل استفاده از آرشه برای به صدا درآوردن نت‌های جداگانه یک آکورد است. در اینجا راهنمای گام به گام نحوه نواختن آرپژ روی ویولن آورده شده است:

مثال: C Major Arpeggio

قرار دادن انگشت

با قرار دادن انگشت اشاره خود در اولین موقعیت صفحه انگشت سیم G برای نواختن نت C، که ریشه آکورد سی ماژور است، شروع کنید.

جهت آرشه

از آرشه برای کشیدن یک آرشه پایین یا یک آرشه بالا روی سیم G برای به صدا درآوردن نت C استفاده کنید. انتخاب جهت آرشه به زمینه و جهت قطعه موسیقایی که می نوازید بستگی دارد.

حرکت انگشت

برای نواختن نت E که یک سوم اصلی آکورد سی ماژور است، انگشت اشاره خود را به اولین موقعیت صفحه انگشتی سیم D ببرید.

جهت آرشه

از آرشه برای کشیدن یک آرشه پایین یا یک آرشه بالا روی سیم D استفاده کنید تا نت E را به صدا درآورید.

حرکت انگشت

برای نواختن نت G که پنجمین کامل آکورد سی ماژور است، انگشت اشاره خود را به اولین موقعیت صفحه انگشتی سیم A ببرید.

جهت آرشه

از آرشه برای کشیدن یک آرشه پایین یا یک آرشه بالا روی سیم A استفاده کنید تا نت G را به صدا درآورید.

ترتیب آرپژ در این مثال به این صورت است: C (رشته G)، E (رشته D)، G (رشته A).

 

همچنین می‌توانید آرپژ را با نواختن نت‌های اضافی، مانند نت C بالاتر روی سیم E، که اکتاو نت ریشه است، گسترش دهید.

نکاتی برای نواختن آرپژ با ویولن

کنترل آرشه

برای اطمینان از صدای یکنواخت و صاف، کنترل آرشه و فشار ثابت را در سراسر آرپژ حفظ کنید.

قرار دادن انگشت

در قرار دادن انگشت خود روی صفحه انگشت خود دقیق باشید تا گام های دقیقی ایجاد کنید.

تقاطع رشته ها

به جابجایی بین سیم ها توجه کنید و تلاقی های صاف را تمرین کنید.

سرعت آرشه

سرعت آرشه خود را متناسب با زمینه موسیقی و سطح پویایی که می خواهید به دست آورید تنظیم کنید.

به آرامی تمرین کنید

تمرین آرپژ را به آرامی شروع کنید و به تدریج سرعت خود را افزایش دهید تا راحت تر شوید.

هماهنگی هر دو دست

حرکت دست چپ (انگشتان) را با خم شدن دست راست هماهنگ کنید تا نت های تمیز و واضحی ایجاد کنید.

الگوهای آرپژ

با الگوهای مختلف آرپژ، مانند صعودی، نزولی یا ترکیبی از هر دو، آزمایش کنید.

از مترونوم استفاده کنید

با مترونوم تمرین کنید تا حس زمان و ریتم خود را بهبود ببخشید.

مانند هر تکنیک ویولن، تمرین منظم و توجه به جزئیات به شما کمک می کند تا آرپژ نوازی خود را بهبود ببخشید و به مهارت کلی ویولن کمک کنید.

 

آرپژ در پیانو

در پیانو، آرپژ یک تکنیک موسیقی است که در آن نت‌های یک آکورد به‌جای نواختن همزمان، پشت سر هم نواخته می‌شوند. این شامل نواختن تک تک نت‌های یک آکورد به ترتیب خاص، ایجاد صدایی روان و ملودیک است.

برای نواختن آرپژ روی پیانو، از انگشتان خود برای فشار دادن کلیدهای مربوط به نت های آکورد استفاده می کنید و سپس هر نت را یکی یکی می نوازید. برای مثال، آکورد سی ماژور (C-E-G) را در نظر بگیرید:

• انگشت شست خود (انگشت 1) را روی کلید C (کلید سفید بلافاصله در سمت چپ گروه دو کلید سیاه) قرار دهید.
• از انگشت وسط خود (انگشت 3) برای فشار دادن کلید E (کلید سفید بلافاصله در سمت راست گروه دو کلید سیاه) استفاده کنید.

در نهایت، از انگشت پنجم خود (انگشت 5) برای فشار دادن کلید G (کلید سفید بلافاصله در سمت راست گروه سه کلید سیاه) استفاده کنید.

اکنون برای اجرای آرپژ سی ماژور مراحل زیر را دنبال کنید:

• کلید C را با انگشت شست خود فشار دهید و آن را پخش کنید.
• با فشار دادن کلید C، انگشت وسط خود را حرکت دهید تا کلید E را فشار داده و آن را پخش کنید.
• در حالی که هر دو کلید C و E را نگه داشته اید، انگشت پنجم خود را حرکت دهید تا کلید G را فشار داده و آن را پخش کنید.

در این مثال، آرپژ به ترتیب زیر پخش می شود: C، E، G.

هنگامی که با این الگو راحت شدید، می‌توانید با انگشتان و موقعیت‌های مختلف دست آزمایش کنید تا آرپژهای چند اکتاو و وارونگی آکوردهای مختلف را بنوازید.

آرپژ یک تکنیک اساسی پیانو است و به طور گسترده در سبک های مختلف موسیقی از جمله کلاسیک، جاز و پاپ برای افزودن حس حرکت، هارمونی و علاقه موسیقایی به قطعات استفاده می شود.

تمرین منظم آرپژ می تواند مهارت انگشتان، هماهنگی دست و مهارت های کلی نواختن پیانو را بهبود بخشد.

 

چگونگی نواختن آرپژ در پیانو

نواختن آرپژ روی پیانو شامل نواختن نت های یک آکورد به صورت متوالی و پشت سر هم و با استفاده از یک الگوی انگشت گذاری خاص است. در اینجا راهنمای گام به گام نحوه نواختن آرپژ روی پیانو آورده شده است:

مثال: C Major Arpeggio

قرار دادن انگشت

با قرار دادن انگشت شست راست خود (انگشت 1) روی کلید C (کلید سفید بلافاصله در سمت چپ گروه دو کلید سیاه) شروع کنید.

حرکت انگشت

از انگشت میانی راست (انگشت 3) برای فشار دادن کلید E (کلید سفید im) استفاده کنید.

در سمت راست گروه دو کلید سیاه).

ادامه حرکت

در حالی که کلیدهای C و E را نگه داشته اید، از انگشت صورتی راست خود (انگشت 5) برای فشار دادن کلید G (کلید سفید بلافاصله در سمت راست گروه سه کلید سیاه) استفاده کنید.

Arpeggio صعودی

نت ها را به ترتیب: C، E، G پخش کنید.

Arpeggio نزولی

ترتیب را معکوس کنید و نت های G، E، C را بنوازید.

برای نواختن آرپژ با دست چپ، با انگشت صورتی چپ (انگشت 5) روی کلید C شروع کنید و همان الگوی انگشت را دنبال کنید: C، E، G (صعودی) و G، E، C (نزولی).

نکاتی برای نواختن آرپژ روی پیانو

انحنای انگشت

هنگام فشار دادن کلیدها، انحنای طبیعی انگشتان خود را حفظ کنید. از تنش بیش از حد در دست و انگشتان خودداری کنید.

وضعیت دست

دست خود را آرام و کمی گرد نگه دارید. انگشتان شما باید روی کلیدها و نزدیک به سطح باشند و آماده فشار دادن کلیدها با یک لمس کنترل شده باشند.

تکنیک Thumb Under

در آرپژهای یک اکتاو، با استفاده از تکنیک “شست زیر” تمرین کنید، جایی که انگشت شست شما از زیر کف دست می گذرد تا به نت بعدی در دنباله برسد.

زمان بندی یکنواخت

برای یک سرعت یکنواخت و یکنواخت در سراسر آرپژ هدف قرار دهید، اطمینان حاصل کنید که هر نت با مدت زمان برابر اجرا می شود.

انتقال صاف

روی انتقال صاف بین نت ها کار کنید تا صدایی یکپارچه و روان ایجاد کنید.

به آرامی تمرین کنید

تمرین آرپژ را به آرامی شروع کنید و سپس به تدریج سرعت خود را افزایش دهید تا راحت تر شوید.

هماهنگی هر دو دست

وقتی با یک دست راحت شدید، آرپژ نوازی را با هر دو دست با هم تمرین کنید.

آکوردهای مختلف

با آرپژ آکوردهای مختلف مانند مینور، 7th غالب، کم شده و غیره آزمایش کنید.

آرپژ تمرینات اساسی پیانو است که به بهبود قدرت انگشتان، هماهنگی دست و آشنایی با آکورد کمک می کند. تمرین منظم آنها نه تنها مهارت های فنی شما را افزایش می دهد، بلکه شما را قادر می سازد تا عناصر رسا و ملودیک را به نوازندگی پیانو خود اضافه کنید.

 

کاربرد آرپژ در سنتور

در ۵۰ سال اخیر به تقلید از موسیقی غربی به کارگیری آرپژ در موسیقی ایرانی رواج یافته است. از آنجایی که ساز سنتور نسبت به سازهای دیگر ایرانی مثل تار و سه تار قابلیت بیشتری برای نواختن آرپژ داراست نواختن آرپژ در ساز سنتور بیش از سایر سازهای ایرانی رواج دارد.

به کارگیری آرپژ در سنتور ابتدا به شکل های خیلی ساده در پایان جملات آوازی به کار می رفت. برای مثال در ردیف ابوالحسن صبا که به تصحیح فرامرز پایور چاپ و منتشر شده است در پایان برخی جملات آرپژ افزوده شده است.

ولی از آنجا که نواختن آرپژ با روح ردیف نوازی سازگاری چندانی نداشت نوازندگان سنتور آرپژ در قطعات ضربی به کار بردند. یکی از اولین قطعاتی که به این شکل نوشته شده است قطعه فریبا اثر فرامرز پایور در کتاب هشت آهنگ است.

بعد از آن نوازندگان دیگر جسته و گریخته از آرپژ در اجراها و یا جواب آوازها یا تکنوازی ها استفاده کردند.

اما شاخص ترین استفاده از آرپژ در نوازندگی سنتور مربوط به قطعات استاد اردوان کامکار می باشد. به طوری که آرپژها جز لاینفک قطعه محسوب می شوند.