مقایسه تنبور و سه‌تار؛ تفاوت‌ها و ویژگی‌های دو ساز اصیل ایرانی

سه‌تار و تنبور دو ساز مهم در موسیقی ایرانی هستند که هر یک نقش خاصی در فرهنگ و هنر موسیقی این سرزمین ایفا می‌کنند.

سه‌تار، سازی است که به طور خاص برای اجرای موسیقی ردیف دستگاه‌های ایران طراحی شده و با تکنیک‌های خاص نوازندگی و لحن‌های غنی خود، به عنوان یکی از ارکان اصلی موسیقی سنتی ایرانی شناخته می‌شود. این ساز در ردیف‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از سوی دیگر، تنبور به عنوان یک ساز محلی، برای اجرای مقام‌های کردی به کار می‌رود. این ساز با صدای خاص خود، به ویژه در مراسمات و جشن‌ها، به عنوان ابزاری برای بیان احساسات و روایت داستان‌ها عمل می‌کند. تنبور در فرهنگ‌های مختلف ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارد.

در مجموع، هر دو ساز سه‌تار و تنبور نه تنها ابزارهایی برای اجرای موسیقی هستند، بلکه نمایانگر تاریخ، فرهنگ و احساسات مردم ایران در طول قرن‌ها می‌باشند.

 

 برای آموزش سه تار کلیک کنید.

 

شکل ظاهری سه‌تار و تنبور

 

کاسه‌ی تنبور نسبت به سه‌تار ابعاد بزرگ‌تری دارد، اما دسته‌ی آن کوتاه‌تر است. این تفاوت در ابعاد و طراحی به هر یک از این سازها ویژگی‌های منحصر به فردی می‌بخشد که بر صدای تولیدی و نحوه‌ی نوازندگی آنها تأثیر می‌گذارد. تنبور معمولاً دارای سه سیم است، در مقابل، سه‌تار با چهار سیم خود، امکان اجرای ملودی‌ها و نغمات پیچیده‌تری را فراهم می‌آورد.

از نظر ساختار دستان بندی (پرده ها) تنبور دارای چهارده دستان (پرده) است که این تعداد به نوازنده اجازه می‌دهد تا در دامنه‌ای وسیع از نغمه‌ها و مقام‌ها اجرا کند. در حالی که سه‌تار با بیست و هشت دستان خود، قابلیت‌های بیشتری برای ایجاد تنوع در اجرا و بیان احساسات موسیقایی به نوازنده می‌دهد.

کاسه ی هر دو ساز به صورت یک تکه یا ترکه ای ساخته می شود. بهترین جنس چوب برای ساخت کاسه ی تنبور و سه تار، چوب درخت توت و برای ساخت دسته ی آن ها، چوب گردو می باشد.

 

بیشتر بدانید: سخت ترین ساز برای یادگیری کدام است؟

 

تکنیک های اجرا یا نوازندگی سه‌تار و تنبور

 

در نوازندگی سه‌تار، نوازنده با استفاده از ناخن انگشت سبابه‌ی دست راست، به سیم ها ضربه می‌زند. تکنیک‌های مضرابی در سه‌تار شامل مضراب راست، چپ، درّاب، شلال، ریز و تک ریز و… هستند که هر یک از این تکنیک‌ها به نوازنده اجازه می‌دهد تا احساسات و نغمات مختلفی را به تصویر بکشد و تنوع زیادی در اجرا ایجاد کند.

از سوی دیگر، تنبور با استفاده از پنج انگشت دست راست نواخته می‌شود. تکنیک‌های مضرابی در تنبور نیز شامل مضراب‌های راست، چپ، شر، ریز و… دیگر تکنیک‌ها هستند که هر کدام به نوعی به غنای موسیقی تنبور کمک می‌کنند.

تکنیک های دست چپ در این دو ساز تا حدود زیادی مشابه یکدیگر می باشد که شامل انواع ویبره ها، اشاره، تریل، پژواک، و … می باشد .

 

برای آموزش تنبور کلیک کنید.

 

کوک سه‌تار و تنبور

تنبور دارای دو کوک مرسوم به نام کوک طرز و کوک شیخ امیری می باشد. تنبور جزو سازهای انتقالی می باشد که صدای آن یک چهارم درست پایین تر از دیاپازون صدا می دهد .

سه تار دارای کوک های بسیار متنوع و زیادی است که در میان آن ها شش کوک مرسوم مورد استفاده برای نواختن ردیف دستگاه موسیقی ایرانی وجود دارد که هر کدام به نوعی با مقامات مختلف موسیقی ایرانی ارتباط دارند.

 

نتیجه‌گیری

سه‌تار و تنبور، دو ساز اصیل و پرمعنا در موسیقی ایرانی، با ویژگی‌ها و تکنیک‌های منحصر به فرد خود نمادی از فرهنگ و تاریخ غنی این سرزمین هستند. سه‌تار با قابلیت اجرای ظرایف موسیقی سنتی و تنبور با صدای عمیق و ارتباط آن با مراسم و مقام‌های محلی، هر دو نماینده‌ی احساسات و هویت فرهنگی ایرانیان‌اند. این دو ساز، در عین تفاوت، مکمل یکدیگرند و هر کدام به شیوه‌ای خاص روح موسیقی ایرانی را منعکس می‌کنند. در نهایت اگر به هریک از این ساز ها علاقمند هستید میتوانید به صفحه چکاد؛ بهترین آموزشگاه موسیقی تهران مراجعه کنید.

 

سوالات متداول:

فرق اصلی بین سه‌تار و تنبور چیست؟

سه‌تار و تنبور از نظر ساختار، اندازه و صدادهی متفاوت هستند. تنبور دارای سه سیم و ۱۴ پرده است، در حالی که سه‌تار چهار سیم و ۲۸ پرده دارد.

سه‌تار بیشتر در چه نوع موسیقی‌ای استفاده می‌شود؟

سه‌تار به‌طور خاص برای اجرای ردیف دستگاه‌های موسیقی سنتی ایرانی طراحی شده است.

تنبور در کدام مناطق ایران محبوب است؟

تنبور بیشتر در موسیقی محلی غرب ایران و برای اجرای مقام‌های کردی استفاده می‌شود.

تکنیک‌های مضرابی در سه‌تار و تنبور شامل چه مواردی می‌شود؟

سه‌تار با مضراب‌های راست، چپ، ریز و… و تنبور با مضراب‌های راست، چپ، شر و ریز نواخته می‌شوند.

کوک‌های رایج برای تنبور و سه‌تار کدام‌اند؟

تنبور دارای دو کوک مرسوم (طرز و شیخ امیری) است.