رازهای ماندگاری و سلامت ساز نی: اصول مراقبت و روغن‌کاری

اهمیت مراقبت از ساز نی

تمامی سازهای موسیقی در سراسر جهان به مراقبت و نگهداری مناسب نیاز دارند تا کیفیت خود را در طولانی‌مدت حفظ کنند. ساز نی نیز همانند سایر سازها به نگهداری اصولی احتیاج دارد. اگر به دنبال یادگیری این ساز هستید، می‌توانید به صفحه آموزش نی مراجعه کنید. ساز نی به دلیل جنس چوبی خود نباید در معرض خشکی یا رطوبت بیش از حد قرار بگیرد. باید توجه داشته باشید که حتما از ساز نی در برابر شکستگی، ترک و خط و خش محافظت کنید. در صورت بروز هر یک از این مشکلات، ساز دیگر عملکرد اولیه خود را نخواهد داشت.

در همین راستا یکی از مهم‌ترین راه های مراقبت از ساز نی، روغن کاری نی است. روغن‌کاری ساز نی نه تنها باعث صاف شدن صدای ساز نی و همچنین جلوگیری از باقی ماندن رطوبت دهان درون نی میشود، بلکه عمر مفید ساز را نیز افزایش می‌دهد. بنابراین توصیه می‌شود که این کار به طور مرتب و با در نظر گرفتن عمر ساز انجام شود.

در ادامه ی این مقاله نکات و شیوه ی روغن کاری نی را شرح میدهیم.

روغن کاری نی

میزان روغن کاری نی بستگی به عمر ساز دارد. نی‌های نو و تازه سوراخ شده (که به اصطلاح تازه داغ شده‌ نامیده میشوند) معمولاً نوعی بوی سوختگی و دود تولید می‌کنند. حتی ممکن است در حین نوازندگی، این بو و خاک اره به حلق نوازنده وارد شود و تأثیر منفی بر روی نوازندگی او داشته باشد. بنابراین، پیشنهاد می‌شود که روغن کاری نی‌های نو به صورت منظم و حداقل هر 10 روز یک بار انجام شود، و این روند باید به مدت دو تا سه ماه ادامه یابد. این کار به کاهش بوی نامطبوع و بهبود کیفیت صدا کمک می‌کند.

نی‌هایی که بیش از 6 ماه از عمرشان می‌گذرد معمولاً به ثبات بیشتری رسیده‌اند، به همین خاطر برای آن ها روغن‌کاری هر ماه یک بار کافی است.

باید توجه داشته باشید که به همان میزان روغن کاری نی برای بهبود کیفیت آن مفید و لازم است، روغن کاری بیش از حد نیز میتواند آسیب زننده باشد. روغن اضافی نی می‌تواند باعث ایجاد صدای خفه و غیرطبیعی نی، جذب رطوبت بیش از حد و پوسیدگی ساز، جذب گرد و غبار و ذرات معلق در هوا شود. همینطور بوی روغن و مواد شیمیایی می‌تواند به حلق و سیستم تنفسی نوازنده آسیب برساند. بنابراین روغن کاری نی باید حتما در حد کافی و لازم انجام شود، نه بیشتر نه کمتر.

بیشتر بدانید: شباهت‌ و تفاوت‌های کلارینت و ابوا

نحوه ی روغن کاری نی

در وهله ی اول روغنی که برای انجام روغنکاری نی انتخاب میکنید، اهمیت دارد. روغن باید مایع و بدون بو باشد. بهترین روغن که برای استفاده در روغن کاری نی توصیه میشود، روغن زیتون (با غلظت کم) است.

برای انجام روغن کاری نی شیوه های متفاوتی به کار گرفته میشود، در این مقاله یکی از شیوه های رایج را شرح میدهیم.

مقدار خیلی کمی از روغن (به اندازه ی یک درب بطری کوچک) را داخل لوله ی نی بریزید. هنگام انجام این کار نی را به صورت عمود نگه دارید تا روغن از داخل سوراخ ها به بیرون چکه نکند؛ یا میتوانید سوراخ ها و انتهای لوله ی نی را با چسب ببندید. سپس با استفاده از یک اسفنج یا فرچه ی نرم روغن را در تمام سطح داخل لوله ی نی پخش کنید. به این شکل که به آرامی و با چرخاندن فرچه در جهت چرخش عقربه های ساعت آن را به داخل لوله ببرید وسپس به همین شکل اما در خلاف جهت چرخش عقربه های ساعت آن را بیرون بیاورید. این گونه روغن در داخل لوله پخش میشود و سطوح داخل لوله ی نی به خوبی تمیز میشود.

سپس بايد ني را به مدت 48 ساعت به گونه ای قرار دهید که روغن آن خالي شود. برای انجام این کار میتوانید نی را به صورت عمودی به جایی تکیه دهید و زیر آن یک ظرف بگذارید تا روغن اضافی گرفته شود. در طول این 48 ساعت باید چند ساعت یک بار حالت ني را تغيير دهید تا روغن اضافی از تمام سطوح آن زدوده شود. در نهایت با یک پارچه ی تمیز سطح بیرونی ساز را تمیز کنید. زمانی که اطمینان پیدا کردید که تمام روغن جذب نی شده است و سطح داخلی یا بیرونی آن دارای روغن اضافی نیست، ساز نی شما آماده ی نواختن است.

نکات نگهداری از ساز نی

• رطوبت مناسب: رطوبت محیط نگهداری نی باید معتدل باشد. رطوبت کم برای ساز نی می‌تواند باعث خشک شدن و ترک خوردن چوب شود، در حالی که رطوبت زیاد نیز می‌تواند باعث پوسیدگی و خم شدن ساز شود.
• دمای محیط: نی را در محیطی گرم نگهداری نکنید.گرما باعث انبساط، خشکی و تغییر در تراکم چوب نی می‌شود و در نتیجه به تغییر شکل و خمیدگی ساز منجر میشود و ساز قابل بازگشت به حالت اولیه ی خود نخواهد بود.
• جلوگیری از ضربه: حتما از هرگونه ضربه که باعث ایجاد ترک یا شکستگی ساز نی بشود جلوگیری کنید. این گونه آسیب ها باعث میشوند ساز نی عملکرد و کیفیت اولیه ی خود را نداشته باشند و ناچار به تهیه ی مجدد ساز بشوید.

نتیجه گیری

در نهایت، مراقبت صحیح از ساز نی نه تنها به حفظ کیفیت صدا و عملکرد ساز کمک می‌کند، بلکه عمر آن را نیز به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. روغن‌کاری منظم، توجه به رطوبت و دمای مناسب، و جلوگیری از ضربه، از جمله مهم‌ترین اصول نگهداری نی هستند. با رعایت این نکات، می‌توانید از ساز خود برای سال‌ها بدون افت کیفیت استفاده کنید و از نواختن آن لذت ببرید.