تفاوت سنتور و قانون

سازهای موسیقی هر یک با ساختار و ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، داستانی از فرهنگ و هنر را روایت می‌کنند. در میان سازهای سنتی ایرانی، قانون و سنتور از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. این دو ساز به دلیل شباهت‌های ظاهری و تفاوت‌های کاربردی، همواره مورد توجه علاقه‌مندان موسیقی قرار گرفته‌اند. در ادامه به بررسی شکل ظاهری، مضراب و گستره صوتی این دو ساز می‌پردازیم تا بیشتر با این دو ساز آشنا شویم.

شکل ظاهری قانون و سنتور 

قانون و سنتور هردو از جعبه ای ذوزنقه ای شکل تشکیل شده اند. بلندترین ضلع، نزدیک به نوازنده و کوتاه ترین ضلع و موازی با ضلع قبلی، دور از او قرار می گیرد.

ساز قانون، ساز پوستی هست. سیم های ساز در قسمتی از پشت ساز گره میخورند، از سوراخ های جلوی ساز بیرون میان و از روی خرکی که روی پوست تعبیه شده عبور میکنند تا قسمتی که پرده گردان هست رد میشوند و از شیارهایی به اسم شیطانک عبور میکنند و دور گوشی ها حلقه میشوند.

بر روی سطح فوقانی سنتور دو ردیف خرک چوبی قرار دارد ، ردیف راست نزدیکتر به کناره راست ساز است و ردیف چپ کمی بیشتر با کناره چپ فاصله دارد( فاصله بین هر خرک ردیف چپ تا کناره چپ را «پشت خرک»). می نامند از روی هر خرک چهار رشته سیم همکوک عبور میکند، ولی هر سیم به گوشی معینی پیچیده می شود. گوشی ها در سطح جانبی راست کار گذاشته شده اند. طول قسمت جلوی خرک در سیم های سفید، دو برابر طول آن در قسمت پشت خرک است و می توان در پشت خرک نیز از سیم های سفید استفاده کرد.

برای آموزش سنتور کلیک کنید.

مضراب قانون و سنتور 

مضراب ساز قانون عبارتست از «انگشتانه» ای که به انگشتان اشاره هر دو دست می کنند. تیغه ای از جنس شاخ، مانند ناخن به انگشتانه ها الصاق شده که نوازنده قانون به وسیله آن به سیم های ساز زخمه میزند.

مضراب سنتور غالباً از چوب شمشاد یا به طور کلی چوب هایی که قابلیت ارتجاعی بیشتری دارند ساخته میشود. برخی از نوازندگان به سر مضراب سنتور که با سیم ها برخورد می کند نمد، پنبه و یا ماهوت می چسبانند. نتیجه این عمل صدای دلنشین تر، گرم تر و ملایم تر سنتور است.

گستره صوتی قانون و سنتور 

قانون دارای 82 سیم است و تعداد اصوات آن ۲۶ است، هر صوت توسط سه سیم همکوک حاصل می شود. سیم ها در کنار راست ساز تثبیت شده، پس از عبور از روی خرک و طی طول ساز.

نت نوشته شده برای ساز قانون را هم با کلید “سل” و هم با کلید “فا ” مینویسند. البته بیشتر از کلید سل استفاده میشود ولی برای قسمت های بم ساز از کلید فا (خط چهارم) هم استفاده میشود. نت نگاری برای ساز سنتور با کلید سل انجام میشود.

سیم های سنتور که 72 سیم است، به دو دسته «سفید» (زیر) و «زرد» (بم) تقسیم می شوند. دسته سیم های سفید بر روی خرک های ردیف چپ ، و سیم های زرد بر روی خرک های ردیف راست به تناوب قرار گرفته اند.

وسعت صدای سنتور ۹ خرک ، کمی بیشتر از سه اکتاو است ، اما این ساز فاقد تمام فواصل کروماتیک مخصوص موسیقی ایران است و نوازنده مجبور است در اجرای دستگاه دیگر، کوک ساز را تغییر دهد.

برای آموزش قانون کلیک کنید.

نتیجه گیری

قانون و سنتور هر دو از سازهای محبوب و پراهمیت موسیقی هستند که با وجود شباهت‌های ظاهری، در ساختار، نحوه اجرا و گستره صوتی تفاوت‌های چشمگیری دارند. آشنایی با این تفاوت‌ها به نوازندگان و علاقه‌مندان کمک می‌کند تا درک بهتری از ویژگی‌ها و کاربردهای این دو ساز داشته باشند و انتخاب آگاهانه‌تری در مسیر یادگیری یا شنیدن موسیقی انجام دهند.