تمپو در موسیقی چیست؟

تمپو (tempo)، از لحاظ لغوی واژه ای است ایتالیایی به معنای زمان، و نام یک ساز ضربه ای پوستی متدوال در موسیقی اعراب نیز هست. اما تمپو (یا تندا) در تئوری موسیقی به چه معناست؟ و چه کاربردی دارد؟ برای پاسخ این سوال ابتدا لازم است مفهوم ضرب را بشناسیم و سپس به واسطه ی درک و شناخت ضرب در موسیقی، تمپو را تعریف کنیم.

 

ضرب چیست؟

ضرب عبارتست از ضربان ها یا تپش های بنیادی موسیقی که معیاری است برای سنجش زمان نُت ها.

ضرب ها را میتوان با نشانه هایی متوالی و منظم بر محور زمان نشان داد. چنین ضر بهایی در موسیقی به فراوانی – برای نمونه، هر ¼ ثانیه و یا با فاصله زمانيِ بیشتری مانند هر 5/1 ثانیه یک بار – پدیدار می شوند. گاه، همان گونه که در مارش و موسیقی راک میتوان شنید، ضرب ها قوی و حس آن ها آسان است. ضرب می تواند کمتر توجه انگیز و تداعی کننده احساس هایی مانند تعلیق و بی هدفی نیز باشد.

اگر نغمه ای آشنا را بخوانید و همزمان با دست یا پا ضرب های آن را نیز بنوازید، در می یابید که واژه هایی معین از آن را بر ضرب هایی معین میخوانید. شما از این راه ضرب را احساس کرده اید، زیرا با نواختن ضربه ها نسبت به آن هشیار بوده و آن را تداوم بخشیده اید.

تعداد ضرب های یک نُت ثابت نیست و بستگی به نوع میزان دارد؛ مثلا گـرد می تواند در میزان های مختلف، ضرب های مختلفی داشته باشد مثل ۲ ، ۴ ، ۸ ، و….

نت سفید، نصف گرد میباشد یعنی اگر گرد چهار ضرب باشد، سفید دو ضرب خواهد بود.

نت سیاه ¼ گرد می باشد یعنی اگر گرد چهار ضرب باشد، سیاه یک ضرب خواهد بود.

نت چنگ، ⅛ گرد می باشد یعنی اگر گرد چهار ضرب باشد، چنگ نیم ضرب خواهد بود.

نت دولا چنگ، 16/1 گرد می باشد، یعنی اگر گرد چهار ضرب باشد دولا چنگ ¼ ضرب خواهد بود.

نت سه لاچنگ، 32/1 گرد می باشد یعنی اگر گرد چهار ضرب باشد سه لاچنگ ⅛ ضرب خواهد بود.

تمپو در موسیقی چیست؟

تندی و کندی حرکت یک قطعه ی موسیقی را «تمپو»ی آن گویند که خود، فی نفسه، بستگی به سرعت ضرب های آن قطعه دارد. برای تعیین سرعت ضرب ها در یک قطعه ی موسیقی، از اسبابی به نام «مترونوم» استفاده میکنند. این دستگاه دارای عقربه ای است که مانند «پاندول» حرکت می کند و چنان ساخته شده است که در هر بار «رفتن» و یا «برگشتن» ضربه ای حاصل می کند.

سرعت ضربه ها به کمک تغییر دادن محل لنگری که بر روی عقربه، قرار گرفته است، کم و زیاد می گردد. معمولاً سرعت اجرای یک قطعه ی موسیقی در بالای آن نوشته میشود به عنوان مثال:

اگر در شروع قطعه ای، نوشته شود 60 =♩ به این معنی خواهد بود که سرعت هر نت سیاه برابر است با ضربه های مترونومی که لنگر عقربه ی آن، روی درجه ی 60 تنظیم شده باشد که در این صورت، مدت زمانی را که یک نُت سیاه اشغال میکند؛ برابر با یک ثانیه خواهد بود.

 

بیشتر بدانید: برای آموزش گیتار کلیک کنید.

اصطلاحات تمپو

تمپوی یک قطعه با اصطلاح هایی ایتالیایی توصیف میشود که به این صورت است:

Largo لارگو (بسیار کند، فراخ)

Grave گراوه (بسیار کند، باوقار)

Adagio آداجو (کند)

Andante آندانته (کُند معتدل، با ضرباهنگ گام زدن)

Moderato مُدِراتو (معتدل)

Allegretto آلگرِتو (تند معتدل)

Allegro آلگرو (تند)

Vivace ویواچه (سرزنده و چالاک)

Presto پرِستو (بسیار تند)

Prestissimo پرِستیسیمو (هرچه تندتر)

اعداد نشانه مترونوم، اشاره به تعداد دقیق ضربه ها در دقیقه دارند. برای نمونه می توان تمپوی آندانته را با نشانه مترونومي 60 و تمپوی آلگرو را با نشانه مترونومی 116 مشخص کرد.

گاه واژه هایی توصیفی که نشانگر کیفیت اجرا هستند نیز بر این اصطلاح ها افزوده میشوند تا اشاره ای مشخص تر به حالت و تمپوی موسیقی داشته باشند. از این میان، دو واژه که رواج بیشتری دارند عبارتند از molto (مولتو؛ خیلی، زیاد) و non troppo (نُن تروپو؛ نه خیلی زیاد). به این ترتیب میتوان ترکیب هایی مانند allegro molto (آلگرو مولتو؛ خیلی تند) یا allegro ma non troppo (آلگرو ما نُن تروپو؛ تند اما نه خیلی زیاد) نیز ساخت.

تمام این نشانه ها تقریبی و نسبی هستند. برای نمونه، ممکن است نوازنده ای یک قطعه با نشانه ی تمپوی آندانته را تندتر از نوازنده ای دیگر اجرا کند. هر اجراکننده با در نظر گرفتن این نشانه ها، به عنوان راهنمای اجرا، تمپوی مناسب را اختیار میکند. تمپوی «صحیح» تمپویی یکتا نیست اجراهای مختلف یک قطعه با تمپوهایی اندک متفاوت میتوانند به یک اندازه رضایت بخش باشند.

تغییرات تدریجی تمپو و اصطلاحات مرتبط در موسیقی

تمپو در سراسر قطعه همیشه یکسان و ثابت نیست. گاهی در ضمن اجرای یک قطعه ی موسیقی، ممکن است سرعت حرکت، موقتاً تغییر کند. در جدول ذیل، اصطلاحاتی که برای تغییر تدریجی سرعتها به کار می روند، نشان داده شده است:

ترجمه فارسی	اختصارات	اصطلاحات
به تدریج تندتر کردن ساعت	accel.	Accelerando
… تندتر	–	Piumosso
… کندتر	–	Menomosso
به تدریج سنگین تر	rit.	Ritardando
بازگشت به سرعت اصلی، با تاکید	–	Atempo

اگر به یادگیری موسیقی علاقه دارید، چکاد؛ بهترین آموزشگاه موسیقی تهران آماده است تا بهترین خدمات آموزشی را به شما ارائه دهد.

منابع:

• آموزش تنبک برای دوره های ابتدایی و متوسطه – بهمن رجبی – انتشارات سرود
• درک و دریافت موسیقی – راجر کیمی بن – ترجمه ی حسین یاسینی